DE ONDERZEEBOOT Hr.Ms. O13

Al snel dacht men de oorzaak van de verdwijning te weten. De Britse inlichtingendienst had Duitse berichten opgevangen dat er ten westen van Noorwegen door Duitse vliegtuigen een onderzeeboot was aangevallen, gebombardeerd en beschoten, en dat het met de achtersteven naar boven in een fontein van water in de diepte verdween. Zelfs sporen van olie zag men op het wateroppervlak.
In een brief aan de nabestaanden van 1946 heette het: "Aangezien uit Duitsche berichten is op te maken, dat op 18 Juni ⁽²⁾ ongeveer in het zeegebied alwaar Hr.Ms. O13 opereerde een onderzeeboot door Duitsche zeestrijdkrachten is aangevallen, moet helaas worden aangenomen, dat dit dezen bodem betrof."

Jaren na de oorlog kwam men met de werkelijke toedracht. Hoogst waarschijnlijk was de aangevallen boot de Britse HMS Porpoise geweest die toen inderdaad in die buurt was en door twee vliegtuigen was aangevallen. De Porpoise maakte een crashduik en kon later zijn patroulle onbeschadigd vervolgen. De plaats van het gebeuren bleek bovendien veel noordelijker dan waar de O13 zich had moeten bevinden. ⁽¹⁾

In de 2de helft van juni waren er volgens Duitse bronnen echter meer aanvallen op onderzeeboten uitgevoerd ⁽²⁾. Op welke onderzeeboten is niet duidelijk.
Ook Duitse U-Boote waren in deze regio actief ⁽⁴⁾. De U99 schijnt daarbij op 21 juni door een vliegtuig van de Scharnhorst te zijn gebombardeerd.

Inmiddels was er ook een andere realistische mogelijkheid. Op de aanvaarroute naar het patroullegebied waren midden mei 1940 door de Duitse vloot twee nieuwe mijnenvelden uitgeworpen, velden 16A en 16B ⁽³⁾. Deze velden waren de Britse Marine destijds niet bekend. Mogelijk is de O13 op 13 juni 1940 in dit veld op een mijn gelopen.

Ook de verdwijning van de Poolse ORP Orzel eind mei, en een aantal Britse onderzeeërs, zou mogelijk aan dit mijnenveld te wijten zijn geweest (zie hier).

Jaren later kwam er een derde mogelijkheid bij. Een Oosterrijkse auteur was de geschiedenis van Poolse onderzeeboten aan het onderzoeken. Daarbij stuitte hij op een voorval met de Poolse ORP Wilk, die als gevolg van een explosie behoorlijk beschadigd in Schotland terugkwam. De officier van de wacht, Romanowsky had dit voorval in zijn memoires beschreven. Hij was er van overtuigd dat ze in de nacht van 20 juni 1940 een Duitse U-boot hadden geramd en dat die mogelijk vergaan was. Studie wees echter uit dat er rond die tijd op die plaats geen Duitse U-boten waren geweest. Daardoor ontstonden er speculaties dat de geramde boot mogelijk de terugkerende O13 geweest zou kunnen zijn.

In het algemeen wordt nu echter aangenomen dat dit niet de O13 geweest is. De auteur beschreef dat de geramde boot net onder water dook en dat de Wilk haar precies voor het dekkanon raakte. De O13 had geen dekkanon. Bovendien zou de O13 de 20-ste al terug moeten zijn geweest in Dundee. Door Poolse kenners wordt zelfs getwijfeld of de Wilk een onderzeeboot geramd, of toch gewoon een Buoy geraakt zou hebben.

Sinds de Britse marine de oorlogsdocumentatie voor publiek heeft vrijgegeven kan men op internet de vergaderingen van het War Cabinet opvragen en inzien. De summiere aantekeningen met betrekking tot O13 en ORP Wilk zijn hier direct te lezen. Daaruit blijkt dat destijds de schade aan de Wilk nog in verband werd gebracht met een explosie.

Er waren natuurlijk ten tijde van O13's patrouille vaart verscheidene Duitse vliegtuigen en oorlogsbodems, waaronder diverse U-Boote ⁽³⁾ die in hetzelfde gebied opereerden. Echter buiten de boven vermelde gevallen zijn er mij geen incident meldingen bekend waaruit afgeleid zou kunnen worden dat het daarbij mogelijk de O13 betrof.

Dan zijn er nog diverse berichten, waaronder een dagboekbericht, als zou de O13 mogelijk bij de Nederlandse kust zijn aangevallen door Duitse SchnellBoote, maar de datum waarop dit gebeurd zou zijn is meestal ergens in eind mei. Zie voor meer informatie het artikel "Heeft Duitse Schnellboot de O13 gezonken bij Den Helder?".

Het meest waarschijnlijke lijkt vooralsnog dat Hr.Ms. onderzeeboot O13 op een mijn is gelopen en daardoor vergaan is, mogelijk op 13 juni 1940 al. Zoektochten in het betreffende gebied hebben echter tot op heden niets opgeleverd.

(Het Oostenrijkse onderzoek naar het Wilk incident is o.a. hier uitgebreid beschreven. )

(Zie hier de laatste weken van de O13, of hoe het de O13 verging tussen zijn vertrek uit Holland vanwege Duitse agrressie en zijn vermissing. )

(Zie ook mijn archief met krantenknipsels, het leven aan boord en enkele films )

(De WerkGroep Onderzeeboten (WGO) hebben onder regie van (KLTZT b.d) Jouke Spoelstra en (LTZ2OC b.d) Stef van der Velden, beiden ex-onderzeebootmannen en projectleiders van "opsporing onderzeeboot Hr.Ms. O13", in 2020 een eigen website gepubliceerd. Daarop worden o.a. mogelijke scenario's voor het verlies van de O13 onder de loep genomen en van deskundig commentaar voorzien.)
https://stillonpatrol.eu/scenarios-en-zoektochten/